Carl Zeiss Jena SO-3.1 P-Flektogon 35/2.8. Przegląd obiektywu szpiegowskiego Rodiona Eshmakov

Materiał na soczewce specjalnie dla Radozhiva przygotowane Rodion Eshmakov.

Niedemokratyczny rząd NRD miał swojego odpowiednika KGB, który pozostawił po sobie nie tylko osobliwe anegdoty wschodnioniemieckie, ale także imponujący arsenał środków podtrzymywania wiary obywateli w partię. Znana jako „Stasi”, niemiecka tajna policja („Staatsicherheit”) wykorzystywała różne systemy specjalne opracowane przez Carla Zeiss Jena i VEB Pentacon: na przykład kamerę GSK z zestawem „specjalnych obiektywów” SO-3.1 - SO-3.4 („sonderoptik”) - do nadzoru; Maszyna do mikrofilmów Dokumator z optyką Dokumar – do segregowania materiałów fotograficznych wyodrębnionych za pomocą GSK do folderów; Projektory Pentakta z soczewkami o tej samej nazwietak, aby można było obejrzeć mikrofilm.

Ten artykuł dotyczy specjalnego obiektywu SO-3.1 35/2.8 do kamery bezpieczeństwa GSK, który został opracowany Carl Zeiss Jena w 1973 roku. W moje ręce wpadły dwa egzemplarze. Tu i poniżej źródło informacji historycznych to.

Dane techniczne:

Konstrukcja optyczna - 8 soczewek w 5 grupach, "P-Flektogon";

Ogniskowa - 35 mm;
Przysłona względna - f/2.8;
Przewidywany format ramki - 36×24 mm, zakryty - 44×33 mm;
Kąt widzenia (na ramie 36×24 mm) – 63°;
Minimalna odległość ostrzenia - 0.3 m;
Ogniskowa tylna - około 36mm (obiektyw kompatybilny z lustrzankami, ale w niektórych modelach pełnoklatkowych może uderzać w lustro);
Gwint montażowy do aparatu - М36×1;
Cechy: nie posiada przesłony tęczówki, jest radioaktywny (stosowane jest szkło torowe).

Cechy konstrukcyjne i adaptacja

Obiektyw SO-3.1 35/2.8 został zaprojektowany przez Eberharda Dietzscha dla Sektora Operacyjno-Technicznego Stasi. Kluczowe cechy tego obiektywu to wysunięta źrenica wejściowa oraz niewielki rozmiar przedniej soczewki, która umożliwia fotografowanie przez wąskie otwory (np. w ścianie) przy minimalnym winietowaniu. Ta cecha jest również odzwierciedlona w nazwie układu optycznego: „P” w „P-Flektogon” prawdopodobnie oznacza „źrenica” - „źrenica”, a „Flektogon” to nazwa stosowana do wszystkich obiektywów retrofocus produkowanych przez Carl Zeiss Jena , niezależnie od układu optycznego. Trzeba powiedzieć, że choć archiwalne dokumenty rzuciły światło na nazwę tego obiektywu, na jego korpusie nie ma żadnego oznaczenia, poza numerem seryjnym i typową dla produktów specjalnych skalą odległości ostrzenia. Nawiasem mówiąc, w ZSRR było obiektyw o podobnym przeznaczeniu z prostszym schematem sześciu soczewek.

Dzięki wysuniętej źrenicy możliwe jest (ale nie do końca poprawne) ustawienie przysłony przed przednią soczewką, co znacznie upraszcza adaptację. Części do montażu membrany zostały wykonane metodą druku 3D. Aby zainstalować filtry, w nosie wbudowana jest ramka z radzieckiego filtra światła z gwintem 40.5 mm.

Helikoid soczewki jest całkiem użyteczny i nie wymaga wymiany, chociaż blok soczewkowy soczewki można z niego łatwo odkręcić i zainstalować w dowolnym innym wyciągu okularowym. Do montażu na nowoczesnych aparatach wykonano pierścienie adaptacyjne M36x1–M42x1, a położenie bloku obiektywu niezbędne do dokładnego ustawienia nieskończoności zostało ustalone dodatkowymi pierścieniami regulacyjnymi.

Obiektyw po adaptacji ma wymiary mniejsze niż większość innych obiektywów szerokokątnych klasy 35/2.8: to zasługa konstrukcji optycznej, w której priorytetem był możliwie najmniejszy rozmiar przedniej grupy soczewek.

O szkłach torowych, żółtości i promieniowaniu

Ważną cechą konstrukcji optycznej SO-3.1 35/2.8 jest zastosowanie szkła toru. Tor jest pierwiastkiem radioaktywnym, emiterem alfa. Będąc izolowanym w szklanej matrycy, nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi, gdyż jego promieniowanie zatrzymuje nawet kartka papieru. Jednak jego bardziej reaktywne produkty rozpadu gromadzące się w szkle wytwarzają wystarczająco dużo promieniowania tła, aby czujniki mogły je wykryć (ale nie na tyle, aby zaszkodzić osobie), co może stanowić duży problem podczas próby transportu soczewki: podczas lotów międzynarodowych kontrola promieniowania jest niezwykle (Powiedziałbym - zbyt) surowy.

W szklarstwie tor w postaci dwutlenku (ThO2) był używany do wytwarzania szkieł o wysokim współczynniku załamania światła. Szkło torowe jest łatwiejsze w produkcji niż szkło lantanowe, ma też wyższy współczynnik załamania światła (do 1.9-2) w porównaniu ze szkłem lantanowym (do 1.8): na wykresie Abbego odpowiadałoby regionowi wyższemu niż znany lantan STC. Z tych powodów to okulary z toru często można znaleźć w soczewkach o wysokiej aperturze z połowy XX wieku, wśród których najbardziej znane są SMC Takumar 50/1.4, CZJ Pancolar 50/1.8 (8 płatków).

Oprócz problemów związanych z izolacją i oczyszczaniem naturalnego toru z wysoce aktywnych zanieczyszczeń, jest jeszcze jeden - odporność szkła na promieniowanie. Powszechnie wiadomo, że promieniowanie jonizujące prowadzi do zerwania wiązań chemicznych. W ciałach stałych prowadzi to do powstawania jonów w nietypowych stanach ładunku i/lub wolnych elektronów zlokalizowanych w defektach strukturalnych, które nadają materiałowi kolor. Na przykład sól kuchenna napromieniowana promieniowaniem nabiera fioletowego koloru w wyniku wypchnięcia ze struktury anionów chloru w postaci atomów chloru. Jednocześnie w miejscu jonu chlorkowego pozostaje elektron - powstaje tzw. F-centrum (centrum koloru, „farbe” - z niemieckim „kolorem”), który intensywnie pochłania promieniowanie widzialne pomarańczy i zieleni zakresy.

W szkle defektami wywołanymi promieniowaniem są zwykle jony w nietypowych stanach ładunku, na przykład ołów +3 zamiast +2. Dodatkowe elektrony lub ich brak w stosunku do normalnego stanu jonów w szkle zmieniają charakter wiązania chemicznego i energię wzbudzenia elektronów tych wiązań, tj. struktura pasmowa materiału, która może prowadzić do pojawienia się absorpcji światła w widzialnym zakresie długości fal, czyli pojawienia się koloru w szkle. Z reguły bezbarwne szkła optyczne żółkną/brązowo pod wpływem promieniowania jonizującego. Okulary przeznaczone do pracy w warunkach promieniowania jonizującego zawierają tzw. „pułapki ładunku”: jony pierwiastka o zmiennym ładunku formalnym, których obie formy ładunku mają niską absorpcję w obszarze widzialnym. Zazwyczaj cer działa jako taki pierwiastek: dodatek tylko 0.1-1% jego tlenku zwiększa odporność szkła na promieniowanie o rzędy wielkości, ale ten dodatek wystarcza, aby samo szkło nabrało żółtawego odcienia z powodu ceru.

Na szczęście niezwykłe stany elektronowe, które powstają pod wpływem promieniowania w szkle, nie są zbyt stabilne: każdy jon ma tendencję do powrotu do poprzedniego stanu, a elektron ma tendencję do zajmowania poziomu o najniższej energii. Aby tak się stało, konieczna jest pomoc w pokonaniu pewnej potencjalnej bariery relaksacji defektów poprzez dostarczenie dodatkowej energii w postaci ciepła lub światła. Zaledwie minutowe nagrzanie do 150 stopni prowadzi do złagodzenia przytłaczającej liczby kolorowych defektów szkła, ale ta metoda jest mało przydatna w przypadku już zmontowanych soczewek. Długotrwała ekspozycja na światło o długości fali równej długości fali pochłanianej przez defekty to dobry, ale powolny sposób na odbarwienie szkła starych soczewek uszkodzonych przez promieniowanie. Z tego powodu zaleca się naświetlanie pożółkłych soczewek światłem ultrafioletowym lub wystawianie ich na słońce.

Kilka moich obiektywów SO-3.1 35/2.8 różni się przepuszczalnością światła: jeden z nich jest bardzo żółty, drugi praktycznie nie. Wynika to zapewne z warunków przechowywania ich byłego właściciela – jeden mógł leżeć w ciemności lub w zimnym miejscu, a drugi – w świetle w bardzo ciepłym miejscu. Poniżej znajdują się zdjęcia dwóch soczewek, które pozwalają wizualnie porównać wygląd szkła uszkodzonego przez promieniowanie i zrelaksowanego.

Ważne jest to, że obiektywy te są absolutnie identyczne, łącznie z konstrukcją optyczną. Różnica dotyczy tylko warunków przechowywania/użytkowania w przeszłości.

Jeszcze wyraźniej różnicę między pożółkłym a bezbarwnym szkłem torowym pokazują widma transmisji światła uzyskane z obu soczewek. Można zauważyć, że w zakresie IR przepuszczalność światła soczewek jest dokładnie taka sama, a w obszarze widzialnym pożółkła soczewka wykazuje silną absorpcję promieni niebiesko-fioletowych.

Ponieważ widma zostały zarejestrowane w jednakowych warunkach dla soczewek o tej samej konstrukcji, odejmując inne z jednego widma, można uzyskać widmo absorpcji światła (ujemny logarytm dziesiętny wartości przepuszczalności światła, liczony w ułamkach jedności) przez kolorowe wywołane promieniowaniem wady szkła.

Można zauważyć, że nie ma różnicy między soczewkami w zakresie IR, ale także w zakresie długości fal krótszych niż 350 nm, ale wynika to tylko z faktu, że samo szkło nie przepuszcza promieni UV, niezależnie od obecność lub brak kolorowych wad. Z wykresu wynika, że ​​dla długości fal 380–400 nm przepuszczalność światła soczewki pożółkłej jest ~10 razy mniejsza niż soczewki bezbarwnej. Ponadto promieniowanie z tego szczególnego zakresu nadaje się do „leczenia” żółknięcia szkła w soczewkach torowych, ponieważ jest ono najsilniej pochłaniane przez defekty i przepuszczane przez szkło wolne od defektów.

Z fotograficznego punktu widzenia żółte szkło torowe działa jak filtr światła, obniżając temperaturę barwową i zmniejszając przepuszczalność światła obiektywu nawet o 1-1.5 stopnia. ekspozycja.

Właściwości optyczne

Obiektyw wykorzystuje ośmiosoczewkową konstrukcję optyczną ze szkła torowego - a to bardzo pomaga w osiągnięciu wysokiej jakości obrazu pomimo takich kompromisów, jak odległa źrenica wejściowa i duża tylna ogniskowa. W centrum kadru obiektyw tworzy ostry obraz z otwartej przysłony, na brzegach kadru ostrość jest ograniczona komą i aberracją chromatyczną, ale generalnie obiektyw zachowuje się znacznie lepiej niż konwencjonalny Mir-1 czy nawet niż nowy Zenitar 35/2 (który jeszcze trochę doświadczyłem). Na zakrytych przysłonach rozdzielczość również poprawia się w całym polu, ale ze względu na zastosowanie przysłony przed obiektywem zwiększa się również winietowanie. Cechą obiektywu jest również obecność zauważalnej dystorsji beczkowatej.

Kontrast obrazu w normalnych warunkach oświetleniowych jest na poziomie dobrej optyki przy soczewkach z pojedynczą powłoką. W podświetleniu pojawiają się woalki i odblaski w postaci „słonecznego deszczu” i króliczków.

Oddawanie barw bezbarwnej soczewki jest z domieszką zieleni, soczewka pożółknięta daje efekt ciepłego filtra światła.

Nietypowy dla obiektywów klasy 35/2.8 jest bokeh SO-3.1: soczewka nie tworzy jasnych „łusek” ani wyraźnego „skręcenia”, co przypomina wysokiej jakości nowoczesną optykę. Niemniej jednak SO-3.1 zdecydowanie ma swój urok w rozmywaniu tła.

Obiektyw pokrywa ramkę 44×33 mm, przy „prawidłowym” ustawieniu przysłony bez problemu można go używać z aparatami średnioformatowymi. Użyłem SO-3.1 na F/2.8-F/4 z adapter zmiany biegów na Sony A7 do zdjęć „średniego formatu”.

Poniżej przykładowe zdjęcia na aparacie pełnoklatkowym Sony A7 bez użycia adaptera zmiany biegów.

Dalej - zdjęcia "średniego formatu" - "shiftoramy" wykonane na Sony A7 przy użyciu przejściówki Fotodiox Pro EOS-NEX Shift.

odkrycia

Carl Zeiss Jena P-Flektogon SO-3.1 35/2.8 to obiektyw szerokokątny o nietypowej konstrukcji optycznej i wzorze nietypowym dla starej optyki tej klasy. Osiem soczewek i szkło torowe pomogły optykom z Jeny osiągnąć jakość optyczną nieosiągalną dla konwencjonalnego konsumenta Flektogon 35/2.8 Harry'ego Zollnera, którego oprócz wątpliwych wówczas ekspertów, niestety nikt nie potrafił ocenić.

Znajdziesz więcej recenzji od czytelników Radozhiva tutaj. Wszystkie recenzje Rodion w jednym miejscu tutaj.